گیاهان مختلف برای کاشت و رشد نیاز به خاک های متفاوتی دارند و شناخت و توجه به این نیاز ها و تلاش برای اصلاح خاک متناسب با شرایط، امری مهم است. قبل از سرمایه گذاری در یک زمین برای کاشت نهال گردو، آزمایش خاک جهت سنجش pH آن لازم است؛ پالیز به عنوان معتبرترین نهالستان گردو در ایران، یکی از معتبرترین مراکز برای کمک به شناسایی خاک های قلیایی و مشاوره برای اصلاح آن می باشد.
برای تعریف خاک قلیایی باید مفهوم pH را درک کنیم، میزان pH خاک، در واقع سطح اسیدیته آن را نشان می دهد. مقیاس pH از صفر تا چهارده متغیر است و pH متوسط خاک ها بین 3 و 10 می باشد. خاکی که pH کمتر از 7 داشته باشد را خاک اسیدی می گویند و خاک های با pH بالای 7 را خاک قلیایی می نامند؛ PH خنثی نیز 7 است.
مقدار اسیدیته بین 6.5 تا 7.5 خاک، برای اکثر گیاهان مطلوب است. در واقع pH خاک بر جذب مقدار مواد مغذی موجود در خاک از ریشه های گیاهان موثر است؛ خاک بیش از اندازه اسیدی و یا قلیایی میزان دریافت مواد مغذی توسط گیاهان را کاهش می دهد.
خاک قلیایی نسبت به خاک اسیدی استعداد کمتری برای پرورش گیاهان دارد اما گیاهان به خصوصی همچون چغندر قند که قابلیت کاشت در خاک قلیایی را دارند، از این قاعده مستثنا هستند.
سطح قلیایی خاک برای پرورش اکثر گیاهان، نباید بیشتر از 7.5 تا 8 باشد؛ برخی گاهان مانند درخت گردو اسیدیته کمتر یا بیشتر را ترجیح می دهند و از این رو خاک مناسب برای رشد صحیح درخت گردو و امکان بهره وری مطلوب، خاکی خنثی با تمایل به اسیدیته بیشتر است. خوشبختانه اصلاح خاک های قلیایی برای کاشت گیاهان با صرف زمان و هزینه کافی امکان پذیر است.
خاک در نقاط مختلف pH متفاوتی دارد؛ اراضی اروپایی اکثرا اسیدی هستند به گونه ای که برای اصلاح آن ها آهک اضافه می کنند ولی در مورد کشور ما قضیه عکس این است و بنابراین خاکع عمده مناطق قلیایی است.
در خیلی از مناطق خشک و نیمه خشک ایران با بارندگی بسیار کم، خاک قلیایی رایج است؛ خاک مناطقی که توسط آب سخت، آبیاری می شود نیز بیشتر قلیایی است. آب سخت حاوی آهک و املاح معدنی زیادی است و این عناصر قیایی شدن خاک را منجر می شوند ولی این خاک نسبت به خاک اسیدی و خنثی محلولیت کمتری دارد و به همین سبب جذب مواد مغذی از آن برای گیاهان کمتر و دشوارتر است. اهمیت اصلاح خاک های قلیایی برای پیشگیری از اثرات زیانبار آن بر پرورش نهال گردو نیز به همین مسئله وابسته است.
گردو یک میوه مغذی و پرفروش است که پرورش آن در میان مدت پر منفعت و پر درآمد خواهد بود و خوشبختانه یکی از درختان بومی در اکثر نقاط مختلف ایران محسوب می گردد. تصور بر این است که گردو فقط در نواحی کوهستانی رشد می کند ولی در واقع این درخت به سرسختی و عمر طولانی مشهور است و در هر منطقه ای از کشور که با خاک مناسب مواجه شود، رشد خوبی خواهد داشت.
ویژگی های منحصر به فرد گردو باعث علاقه باغداران به کاشت و فروش این آجیل شده است؛ سرانه مصرف بالای گردو در ایران و دنیا و این مسئله مهم که استفاده از گردو فقط محدود به ظرف آجیل نیست، جایگاه گردو را در فرهنگ غذایی مردم ایران و سایر کشورهای جهان تثبیت کرده است. اکثر غذاهای ساده و پیچیده با استقاده از گردو قابل طبخ هستند و این مسئله میزان استفاده از گردو را به طور چشمگیری افزایش می دهد.
متاسفانه خیلی از زمین های موجود به خاطر خاصیت قلیایی مستعد کاشت نهال گردو نیستند و یا پرورش محصول در این زمین ها با کمترین عملکرد ممکن روبه روست. اصلاح خاک های قلیایی سبب تغییر pH خاک و جذب بیشتر عناصر موثری همچون آهن و فسفر به وسیله نهال گردو و در نتیجه اسیدی شدن خاک می شود و عملکرد بهتر آن را به دنبال دارد.
برخی به سبب هزینه و زمان ملزوم صرف در راستای اصلاح خاک های قلیایی، به کشات گیاهان سازگار با این خاک ها روی می آورند؛ کرفس، مارچوبه، کلم، اسطوخودوس، نخود شیرین و خیار ا جمله این گیاهان هستند. اما برای رشد گیاهانی همچون گردو نیازمند اصلاح خاک های قلیایی هستیم؛ در این متن به اختصار برخی از روش های موثر بر اصلاح خاک را مطرح می نماییم:
از ساده ترین شیوه های افزایش اسیدیته خاک و کاهش pH خاک های قلیایی، اضافه کردن گوگرد به خاک است. گوگرد را می توان از مراکز فروش کود در مناطق مختلف ایران تهیه کرد. مقدار گوگرد اضافه شده ممکن است باعث آسیب به خاک شود و به همین سبب گوگرد باید پیش از اضافه شدن به خاک، با کمپوست مخلوط شود. استفاده از گوگرد، ایمن و کم هزینه است ولی کمی زمان بر می باشد. برخی از انواع کود ها مثل سولفات آمونیوم، فسفات آمونیوم و نیترات آمونیوم نیز می توانند به اسیدی شدن خاک کمک کنند.
گچ یک ماده ارزان قیمت برای اصلاح خاک های قلیایی است و به همین علت به وفور برای بهبود خواص این نوع خاک استفاده می شود؛ خاک های قلیایی دارای مقادیر زیادی از یون سدیم هستند که در مورد نهال گردو باعث عدم جذب صحیح آب از ریشه و همینطور تاثیرات منفی بر ظاهر و ساختار درخت می شود. یکی از راه ها برای رفع مسمومیت سدیمی استفاده از اصلاح کننده کلسیمی است ولی ارزانترین منبع آن گچ است.
گچ در خاک قلیایی یا بازی، سبب جانشینی کلسیم به جای سدیم می شود؛ سدیم اضافی موجود درخاک قلیایی سبب باز شدن نامتعارف روزنه های برگ و برون رفت آب از آن می شود اما با جایگزینی کلسیم و شستشوی یون سدیم از خاک، امکان جذب آب و ریز مغذی ها توسط ریشه گیاه از خاک، افزایش می یابد.
آبشویی با استفاده از آبیاری کردن مداوم و زهکشی زمین، در راستای اصلاح خاک های قلیایی موثر خواهد بود. در روش آبشویی، ابتدا زمین ها را با کار گذاشتن لوله هایی در عمق خاک، زهکشی می کنند و سپس آن را با آب مناسب و بدون املاح اضافی آبیاری می نمایند؛ در نتیجه این عمل، املاحی که سبب قلیایی شدن خاک شده بود، به صورت محلول در آب اضافی از لوله های زهکشی خارج می شود و به مرور زمان کاهش PH خاک میشود.
آبیاری مداوم حتی بدون زهکشی هم تاثیرات مثبتی بر کاهش میزان قلیایی بودن خاک می گذارد و یکی از کاربردی ترین و موثرترین روش های آبیاری مداوم، شیوه قطره ای است؛ البته استفاده از آب مناسب برای اصلاح خاک نیز حائز اهمیت است؛ استفاده از آب سخت و یا شور در آبیاری نه تنها کمکی نمیکند که ممکن است وضعیت قلیایی خاک را تشدید کند.
خاک اره کمپوست شده هم گزینه مناسبی برای اصلاح خاک های قلیایی است؛ خرده چوب نه تنها منبع ارگانیک و مطمئنی است بلکه هزینه تمام شده آن نسبت به دیگر روش ها ارزانتر می باشد. خاک اره باعث حفظ رطوبت خاک می شود و قابلیت جذب خاک را نیز افزایش می دهد.
یکی از مهمترین نکات در اصلاح خاک های شیمیایی، تداوم اصلاح در سال های متوالی است؛ اصلاح خاک در یک سال به طور کامل ممکن نیست و اگر چندین بار پی در پی اصلاح نشود، امکان برگشت به حالت قلیایی وجود دارد.
گیاهانی که در خاک قلیایی رشد کرده اند عموما در زمان اصلاح، مواد مغذی را از ریشه جذب می کنند ولی از آن جا که خاصیت شیمیایی خاک میزان جذب این مواد را کاهش می دهد، می توان در مواقع لزوم با اسپری کردن ریز مغذی های مکمل به برگ های درخت، به جذب مواد مغذی آنها کمک کرد. اصلاح خاک های قلیایی فرایندی کند و ترکیبی است که به تکرار اصلاح نیاز دارد بنابراین استمرار و مداومت در این امر توصیه می شود.
شاید تصور کنید هر نوع کود تقویتی برای استفاده در اصلاح خاک های قلیایی مفید است و می توانید از این طریق خاک خود را تقویت کنید ولی در واقع این طور نیست و موارد زیر را نباید به خاک های قلیایی اضافه کرد:
این محصولات برای مصرف در خاک اسیدی مناسب اند و تشدید وضعیت خاک های قلیایی را منجر می شوند.
اصلاح خاک های قلیایی اگر به صورت ترکیبی موثر از روش های مختلف باشد و همچنین استمرار در اصلاحات خاک وجود داشته باشد، قطعا با نتیجه بهتری مواجه خواهد شد؛ به طور مثال آبیاری مداوم و آبشویی از مهمترین راهکارهای اصلاح خاک قلیایی است ولی اگر این روش با شیوه های اصلاحی دیگر همچون گچ و یا کود های مناسب همراه شود، مطمئنا نتیجه بهتر و سریعتری حاصل می شود.
سخن آخر
در این مقاله به طور خلاصه به ویژگی ها و تاثیرات اصلاح خاک های قلیایی جهت آماده سازی برای کاشت نهال گردو پرداختیم؛ آماده سازی خاک برای پذیرش نهال گردو و کسب بیشترین باروری ممکن، حاصل شناخت و اصلاح خاک می باشد. نهالستان پالیز با مدیریت جناب آقای سعید قاسمی و سابقه نیم قرن تجربه در زمینه احداث باغ، اصلاح خاک و پرورش نهال گردو، تمامی خدمات مربوطه از جمله فروش نهال گردو، آبیاری، مراحل کاشت و برداشت، آفت زدایی و همچنین اصلاح خاک های قلیایی را ارائه می دهد. برای کسب مشاوره در موارد گوناگون از جمله خرید اینترنتی نهال گردو، با کارشناسان پالیز گردو با ما در تماس باشید.